Confessie Ende Vredehandelinge

Matth. 5:9.
Salich zijn de Vrede-maeckers,
want sy sullen Godts Kinderen ghenaemt worden.

Hebr. 12:14.
Haeckt nae den Vrede ende Heylichmaeckinghe,
sonder dewelcke niemandt den Heere sien en sal.

1. Corinth. 7:15.
Godt heeft ons in Vrede gheroepen.

VOORREDEN Op den Vredehandel tot Dordrecht Anno 1632. den 21. April, tusschen de Doopsghesinde, die men de Vlamingen noemt, gheschiedt.

Aendachtige, vreedlievende, heyl- ende waerheytsoeckende leser: Alsoo ons dagelijcx ter ooren komt, dat eenige menschen die onsen Vrede niet seer toegedaen en zijn, en derhalven na den aerdt der Liefden, die alle dingen ten besten duyt, daer het beste niet van en spreecken, waerdeur sy de simpele ende eenvoudige herten (die somtijts (hetwelck te beklagen is) meer sien op menschen die teghenwoordich zijn, als op de Leeringhe ende het Leven van onsen Heylant ende Salichmaker Jesus Christus ende sijn lieve Apostelen) niet alleene van ons, maer oock van den Vrede, die ons van den Sone Godts ende sijn Apostelen so hooge bevolen is, afkeerigh ende schuw maecken: de welcke (soo ’t hem laet aensien) te weynich nadencken ende in achtinge nemen de reden Christi Matth. 5:9: Salich zijn de Vredemakers, want sy sullen Kinderen Godts ghenoemt worden; Hebr. 12:14: Haeckt nae den Vrede ende Heylichmaeckinghe, sonder dewelcke niemandt den Heere sien en sal; Marc. 9:49: Hebt Vrede onder malkanderen; Luc. 2:14: Vrede sy op aerden; Johan. 14:27: Vrede laet ick u: mynen Vrede geve ick u; Rom. 10:15 en Esai. 52:7: Hoe lieffelijck zijn de voeten van dengenen die den Vrede ende dat goet verkondigen; Psal. 133: Siet hoe sijn en hoe lieffelijck ist, dat Broederen in eendracht by malkanderen woonen: ’t is gelyck als eenen kostelycken Balsem, die daer van den Hoofde Aarons neder vloeyt in zynen gheheelen Baerdt, ende nedervloeyt tot in zijn Kleet: gelijck den Dauwe die van Hermon afvalt op de Bergen Syons: Want aldaer belooft den Heere den zeghen en dat Leven altoos ende eeuwelijck; Rom. 12:18: Hebt Vrede met alle Menschen, so vele als in u is; Rom. 14:17: Het Rijcke Godts en is noch spyse noch dranck, maer gerechticheydt en vrede, en blijtschap in den Heyligen Gheest; Vers. 9. Daeromme laet ons volgen dat tot Vrede ende beteringhe onder malkanderen dient; 1. Corinth. 7:15: Godt heeft ons in Vrede geroepen; 2. Corinth. 13:11: Ten laetsten myne Broeders, verblijt u; weest volkomen; troost u; hebt eenderley moet; weest vreedsaem, soo sal Godt der Liefden ende des Vredes met u zyn.

Dese ende meer andere Schriftuerplaetsen tot onser leeringe ter herten nemende, ende in de vreese Gods overlegghende, en bevindende dat wy daerin gemist hebben, ende daerdoor van den wegh des Vreedts afghedwaelt zynde, ende onse wegen met David Psal. 119:59 besinnende, hevet ons hooghtijdt ghedacht, met David onse voeten tot des Heeren getuygenis te keeren, ons voor Godt ende onsen Naesten te verootmoedigen: seggende dage Jerem. 3:42: Wy, wy hebben gesondight, ende zyn ongehoorsaem geweest, daeromme en hebt ghy ons niet gespaert, onse gemoederen hierdoor ontsteken, ende onse herten met Lydia (Act. 16:14) geopent zynde, hebben wy den aenghenamen tydt waergenomen, en met verstroyde Schapen (waervan wy gheen van de minste waren) die met ons in een geloove, leeringe en belevinghe staen ende wandelen, den vervallen Vrede wederomme voorghenomen op te rechten, ende also in Liefde ende Vrede met elkander te leven en te wandelen, tot grootmakinge van den hoogwaerdigen ende heyligen Name Godts: tot bouwinge ende beteringe ons selfs en tot stichtinghe van onsen Naesten, eyndelinge tot onser alder zielen Salicheydt: waertoe den bermhertighen Godt (die een Godt des Vreedes ende niet des twists ende tweedrachts en is) door zynen ghebenedyden Soone, onsen Heer ende Salichmaker Jesum Christum sonder denwelcken wy niet en vermogen, Johan. 15:5 om zynen genadigen zegen wil geven. Amen.

Wy hebben om oorsaeck (in ’t begin van dese Voorreden aenghetrocken) niet konnen naelaten, alle ware Liefhebbers des Vreeds mede te deylen: en mitsdesen kennelijck te maken de hoedanicheyt, ende op wat Articulen des Geloofs (den Vrede tot Dordrecht by ons in Iare 1632 den 21. April wederomme vernieuwt, ende door volkomen vergevinge, loslatinghe ende quijtscheldinge van alle voorgaende vergrijpinge, mishandelinge en bindinge aen wederzyden gheschiet) wederomme opgerecht ende bevesticht is: opdat niemandt na desen, door onkunde soude lasteren hetgene dat sy niet en weten. Gebruyckt dit navolghende dan tot uwen besten, en vaert wel.

In Haerlem desen 8. april,
door een Liefhebber des Vreeds.

Wij Broederen, met onsen Oudtsten ende Dienaren (onwaerdigh) der vereenighde Gemeente Godts alhier te Dordrecht: Alsoock wy ondergheschreven Oudtsten, Dienaren ende Broeders, die als Medehulpers alhier ontboden, ghesonden, ghekomen, en elcks soo voor ons selven, ende vanwegen onse Ghemeynte, in des Heeren Name alhier in der Ghemeynte vergadert, ende met haer vereenight zijn: Wenschen t’samen aen alle Gemeynten, Medehulperen, Broeders ende Medegenoten des algemeynen Christelijcken Gheloofs, in alle Steden ende Plaetsen daer dese onse openbare ende generale Broederlicke vereeninghe, Bevredinghe ende Verdragh kennelijck ghemaeckt oft vertoont sal worden, van den Almachtighen, Eenighen, Eeuwighen, Onbegrijpelijcken Godt, Hemelsche Wijsheydt, ende Goddelijcke Verlichtinghe, om daerdoor te moghen proeven, onderscheyden ende naervolghen ’t ghene dat tot uwer ende onser alderbeste Vrede ende Beteringhe onder malkanderen noodigh, voor Gode behaeghlijck, ende voor de menschen ghevalligh is, om alsoo te wandelen ghelijck als uwen ende onsen roep betaemt: opdat wy met U.L. ende ghy met ons hier naemaels, neffens alle Vroome uytverkooren Godts Heylighen ende Beminden, door onsen Heere Jesum Christum eeuwigh saligh ende behouden moghen worden: Daertoe de goede ende getrouwe Godt U.L. en ons wil helpen, sijnen ghenadigen zegen verleenen ende altesamen waerdigh ende bequaem maken, Amen.

Voorder dient desen: Alsoo kennelijck ende openbaer is, watter voor desen ende over langhe jaren herrewaerts, in vele ofte sommighe plaetsen, ende dat om verscheyden saecken al droevighe onrust, verwerringhe ende verstroyinghe, jae separatie, scheuringhe ende deylinghe onder de eens-gheloofsghenooten ontstaen ende ghevolght is, ende dat onder alle deselve geensins daervan de minste en zy, deghene die over eenighe jaeren door den Twist van den Huyskoop, met het ghevolgh ende aenkleven van dien, in der Gemeynte tot Franeker, alsmede in veel andere plaetsen ontstaen ende ghevallen is, tot groote lasteringhe van den waerdighen Name Gods, oneere, smaedt ende verachtinge zynder Gemeynte, alsoock de menichvuldighe quetsinge, aenstoot ende arghernisse, die daer veroorsaeckt, ghegheven ende ghenomen is: soo dat men sulcks met hertelijck berouw ende leedtwesen wel magh beklaeghen, ende wenschen, dat hetselve noyt gheweest ofte gheschiedt en waere. Maer ghelijck de fauten van vele zaecken ghemeynelijck beter van achteren als van vooren ghesien ende onderscheyden konnen worden: even alsoo is ’t oock in deser saecke, want hoe men deselve met onpartydigher herten langher overleght, wel doorsiet, ende naerdenckt, watter al quade vruchten uyt sulcke ende dierghelijcke Twisten voortghekomen zijn, hoe men in ’t gemoedt meer ende meer gewis ende seeckerder wordt, dat de schuldt ende oorsaecke van dien, niet gheheel aan eender zijde, maer dat aen wedersijden grootelijckx ghemist ende versien is; ende dat men in het straffen, afsonderen, ende verwerpen van malkanderen, al te yverich ende onmatich heeft ghehandelt.

Want overmits dat het aen de principale Leverey ende Kenteycken der ware Navolghers Christi, over wederzijden te veel ontbroocken heeft, namelijck aan de Liefde, die daer is [Joh. 13:35; Col. 2:14] de Hooftsomme ende ’t aldergrootste Ghebodt, de vervullinghe van alle Wetten, jae den bandt der volkomenheydt, daerdoor de eens-geloofsghenooten aen den Heere, ende daer beneffens als een her te ende ziele, in Vrede ende Eendracht aen malkanderen, als leden eens lichaems, so hooghe verbonden zijn, om daerdoor altoos ende alderweghen malkanderen te voorkomen, verdraeghen [Luc. 6:36] ende vergheven, de zonden, ghebreecken, ende feylen des Naesten te bedecken, medelyden hebben, barmherticheyt bewijsen, ende sachtelijck [2 Cor. 5:11; Ezech. 34:4] met malkanderen omme te gaen, om het ghequetste niet voorder te breecken, noch het zwacke te verstooten oft onder te drucken, maar andersins altoos een [Phil. 2:3] ander hoogher als hemselven te achten, om alsoo de oneerlijckste leden, die [1 Cor. 12:23] ons qualijckst aenstaen, wat toe, ende deselve de meeste eere te gheven, daerdoor veel ongheluck, twist ende tweedracht kan voorkomen worden.

Maer desen waerdigen bandt der Liefden verkoelt, verswackt, oft by vele ghenoechsaem gebroken zijnde, soo isser in plaetse van dien (uyt dat quade zaedt door den vyandt in veel [Matth. 13:25] slaeperige menschen haren acker des herten gheworpen) soo een bitteren [Hebr. 12:15] wortel ghegroeyt ende ghewassen, daerdoor alle erreur, verwerringhe, en quade vruchten, als haet, nijdt, twist, tweedracht, byten, verslinden, scheuren en bemen uyt voortghekomen ende gheopenbaert zijn: Ende ghelijck als uyt een kleyne voncke (wanneer se aengheblasen ofte niet bytijts ghebluscht en wort) dickmaels eene groote verteeringhe volght, even alsoo is ’t oock in deser saecke ghegaen; Soodat men wel metter waerheydt segghen mach, dat niet alleen den Huyskoop, noch oock ’t ghevolgh en aenkleven van dien, maer dat veeleer de wederzijdse Sonden, de oorsaecke daervan wel mach ende behoort toegheeyghent te worden.

Alle ’t welcke wy niet alleene hier tot Dordrecht, maer oock in vele andere plaetsen hoe langs hoe meer ter herten ghenomen, ende ’t selve overleyt ende naeghedacht hebben; alsmede daer beneffens, dat ons so veel hooghwaerdige ende treffelijcke Voorbeelden en Exempelen der Oudtvaders in de Heylighe Schrift, tot leeringhe ende aenwijsinghe naeghelaten ende voor ooghen gestelt zijn, opdat wy daerin, als in eenen Spiegel, souden sien ende aenmercken, hoe de rechte eens-gheloofs-ghenooten met malkanderen in begane, ghepasseerde ende teghenwoordighe saken van verschil, twist ende onrust, behooren te doen, te handelen, ende te arbeyden, om malkanderen wederom met eerbiedinghe te voorkomen, onderscheppen ende te moete gaen: ghelijck als wy bevinden dat de Patriarchen ende Propheten met veel vrome, jae d’Apostelen als Herders, Vaders en Voorgangers der Gemeynte, selfs ghedaen, en der gheloovighe Christenen alles soo hooghe belast en [Hebr.⁥13:20] bevolen hebben, om hare navolghers te zijn, ghelijck als sy selver [Hoogl. 1:6] den grooten Herder, zyne exempelen, voetstappen, leere ende leven nagevolght hebben: opdat, soo doende, het twisten, kyven, byten, verslinden, quetsen, verderven, scheuren en bernen eenmael mochte ophouden, ende dat men in plaetse van dien, met goedertierenheydt [Ps. 85:11] en trouwe, jae in Liefde en Vrede malkanderen mochten ontmoeten: [Matth. 18:12] om het verloren te soecken, het verstroyde ende verdwaelde wederom [Ezech. 34:16] byeen te versaemelen, het gequetste te verbinden [Jes. 58:12], het vervallene te repareren en op te rechten, ja de reten te vertuynen [Jes. 57:12], de heuvelen slechten, de steenen des aenstoots wech te ruymen, de weghen te beteren, ende alsoo een effen bane te maecken, dat oock de onwetende daerop niet en mochten doolen, maer altoos en alderweghen alsoo naevolghen, wat voor Godt behaechlijck, ende tot der Ghemeynten beste, vrede ende beteringe onder malkanderen meest van nooden is.

Over sulckx soo hebben wy onder den onsen te wederzijden, naer voorgaende ernstelijcke Ghebeden tot Godt, van langherhandt ghearbeydt, om ’t ghene in de ghepasseerde saecke, soo in ende naer den Twist van den Huyskoop, onder ons ende den onsen gevallen, ende tot noch toe gheschiedt is, alle ’t selve volghens de exempelen der Ouden, ende nae de leeringhe der heyligher Schriftuere, wederom wech te nemen, ende om tot Vrede, Reparatie, Versoeninghe ende Vereeniginghe met malkanderen te moghen komen, ende is eyndelijck door des Heeren ghenade ende Goddelijcke hulpe, de saecke soo verre ghebracht, dat wy ghesamentlijck ter wederzyden, soo wel d’een als d’ander, van veel ende verscheyden plaetsen, alhier tot Dordrecht verschreven ontboden, ende oock dier oorsaken vergadert ende by den anderen ghekomen zijn.

Ende also ter wederzyden in des Heeren Name tesaemen byeen met den anderen vergadert zijnde: Soo is doen by ons onwaerdighe, met malkanderen in minne ende vriendtschap, sooverre met goede bequaemheydt, in de vreese Gods, versproken ende overleydt, dat wy ons daer nae met bidden ende smeecken tot den Heere hebben begheven, dewelcke door zynen ghenadighen zegen, onser alder wederzijds herte alsoo bereyt, ende tot malcanderen geneyght heeft, daervan hem gebedijdt alleen lof en danck zy, dat wy na hertelicke Schuldtbekentenisse, aengaende de voornoemde saecke, ontbonden, vry en los ghelaten hebben: ghelijck wy oock vry en los laeten [Jes. 58:6], ende ontbinden mitsdesen alle dengenen, die wy ende onse voorighe Voorganghers, ende derselver Gemeynten voor desen, dier saecken halven ghebonden, ghestraft, afghesondert, ofte erghens anders mede beswaert hebben.

Ende bovendien, soo hebben wy met hertelijck berouwen leedtwesen malkanderen om vergiffenisse gebeden, ende dienvolghens oock ter wederzyden, elckx den anderen uyt oprechter herten, alles volkomelijcken vergheven ende quijtghescholden, gelijck of ’t noyt gheschiedt en waere; als wy oock vergheven ende quijtschelden midtsdesen, alle ’tghene wat by ons ofte onse voorighe Voorganghers ende derselver Ghemeynten, soo in ’t generael als particulier, aengaende de sake van den Huyskoop tot Franeker, met den aenkleven ende ghevolgh van dien, hetzy met woorden, wercken, boecken, brieven, of ’tghene in eenigherley andere maniere (niet uytghesondert) versuymt, verschuldicht en mishandeldt is, ende daer wy malkanderen ofte yemandt van den onsen ter wederzyden, de eene den anderen tot deser tijdt toe, mede bedroeft, ghequetst ofte ghearghert souden moghen hebben.

Over sulcks soo hebben wy oock ghelijckelijck, alle, ende tesamen met malkanderen, onsen Ghenadighen, Barmhertighen Godt ende Hemelsehen Vader, in den Name van zynen lieven Soone onsen Heere Jesum Christum, ernstelijck met hertelijck berouwen leedtwesen, ende uyt oprechter hertelijcker meyninge, ende van reynder herten ghebeden [Matth. 6:12] ende ghesmeeckt, om quijtscheldinghe ende volkomen verghevinghe van alles [Spr. 28:8] watter tot hier toe by ons ende den onsen ter wederzyden in deser saecke, oft anders in eenigerley manieren, teghens syne hooge Majesteyt, en tegen malkanderen, oft teghen eenich mensche ter wereldt versuymt ende versehuldigt mochte wesen.

Ende tot bewijs en bevestinghe van een oprecht ende volkomen verdragh, versoeninghe ende vereeninge met malcanderen, soo hebben wy ter wederzyden, metter handt ende den lieffelicken Kus des Vredes malcanderen ontfanghen, ende elcks den anderen aenghenomen, in den Name des Heeren, gelyck ende als dengenen betaemt, die in eene ghemeynschap met hem ende onder malkanderen staen ende vereenight zijn.

Onder welcke dese onse Vereeninghe, wy mede begrepen ende vervanghen hebben, alle absente, generaele ende particuliere Medeghenooten, in haere ofte onse plaetsen woonachtich, soo wel die ontboden zijn gheweest als oock alle andere, niemandt uytghesondert. Ghelijck als wy oock deselve hierin begrijpen, vervanghen, ende tot onswaerdts benoodighen midtsdesen: alsmede alle Gheloofsghenooten, die met ons eenderley in gelijcke goede Wille, Gheloove, Leeringhe, ende Belevinghe staen, ofte naemaels met ons mede souden moghen volghen, om voortaen met malkanderen, ter eeren Gods, en stichtinghe, bouwinghe [Hand. 4:12] ende beteringhe der Ghemeynte onder den anderen, als een herte ende een ziele, vreedsamelijck te leven ende te wandelen, in voeghen, gelijck voor desen, ende als onsen roep betaemt, volghens ons alghemeyne Christelijcke Gheloove, waervan de principaelste Artijckelen uyt den Woorde God in ’t korte hier navolgende gestelt ende byghevoeght zijn.

Voorstellinghe van de principale Articulen onses algemeynen Christelijcken Gheloofs, gelijck deselve in onse Ghemeynte doorgaens gheleert ende beleeft worden.

I. Van Godt ende de Scheppinge aller dinghen

Ten eersten: Naedien wy betuyght vinden, dat het zonder Gheloove onmoghelijck is Godt te [Hebr. 11:6] behaeghen; ende wie tot Godt komen wil, die moet ghelooven datter een Godt is, ende dat hy een betaelder zijn sal denghenen die hem soecken. Over sulcks soo belyden wy met den monde, ende ghelooven metter herten, beneffens alle Vroome, na der Heyligher Schriftuyre, [Deut. 6:4; Gen. 17:1; Jes. 46:8; Joh. 5:7] in een eenen eeuwigen, Almachtigen ende onbegrijpelijcken Godt, Vader ende Sone ende H. Geest, en geen meer, noch gheen ander: voor denwelcken oock gheen Godt ghemaeckt of gheweest en is, noch oock naer hem niet zijn en sal: Want uyt hem, door hem, ende in hem zijn alle dinghen [Rom. 11:36]: Hem zy lof, prijs ende eere, van eeuwicheydt tot eeuwicheydt, Amen.

Desen selven eenighen Godt, die [1 Cor. 12:6] daer werckt alle dinck in alles, die ghelooven ende belyden wy, dat een Schepper is [Gen. 1] van alle sienelijcke ende onsienelijcke dinghen; dewelcke binnen ses daghen [Hand. 14:14] Hemel ende Aerde, de Zee ende alles watter in is, gheschapen, ghemaeckt ende toebereydt heeft: ende dat hy de selve ende alle syne wercken noch regeert ende onderhoudt, door sijne Wijsheyt, Moghentheydt, ende door den woorde sijnder kracht.

Ende als hy sijne wercken volbracht, ende nae sijn welbehaeghen goet ende oprecht, elcks in sijn natuere, wesen ende eyghenschap gheordineert ende bereydt had de, Soo heeft hy daer beneffens oock den eersten Mensche [Gen. 1:27], onser alder Vader Adam, gheschapen, ende hem een lichaam ghegheven, d’welck hy uyt den Aerdenklomp [Gen. 2:7] ghemaeckt, ende hem een levendighen adem in sijn Neuse gheblasen heeft, alsoo dat hy gheworden is een levende ziele van Godt, [Gen. 5:1] nae synen Beelde ende Gelijckenisse, in oprechter gherechticheydt ende heyligheydt, tot den Eeuwighen Leven gheschapen: Ende heeft hem boven alle andere Creatueren sonderlinghe aenghesien, ende met vele hooge ende heerlijcke gaven verciert, in den Lusthoff ofte Paradijse [Gen. 2:18] ghestelt, ghebodt ende verbodt ghegheven: ende heeft [Gen. 2:17] oock daernae van denselven Adam, een Ribbe ghenomen, ende een Wijff [Gen. 2:22] daeruyt gebouwt, tot hem gebracht, ende deselve hem tot een Hulpe, Gesellinne ende Huysvrouwe toeghevoeght ende ghegheven: ende heeft dienvolghens oock ghemaeckt, dat van desen eenighen eersten Mensche Adam, alle menschen op het gheheele Aerdtrijck woonende, gegenereert ende voortghekomen zijn [Hand. 17:26].

II. Van de Val des Menschen

Ten tweeden: Ghelooven ende belyden wy, naer inhoudt der Heyligher Schriftuere: dat deselve onser alder eerste Voorouderen, Adam ende Eva, in desen heerelijcken standt, daerse in gheschapen waren, niet langhe en zijn ghebleven, maer deselve, [Gen. 3:6], door de listicheydt ende bedrogh der Slanghen ende nydicheyt des Duyvels, vervoert ende verleydt zijnde, soo hebben sy dat hooghe ghebodt Gods overghetreden, ende zijn haren [4 Ezra 3:7] Schepper ongehoorsaem geworden: door welcke ongehoorsaernheydt de Sonde in de Wereldt ghekomen is, ende door de sonde de doot [Rom. 5:12,18], ende is also doorgedrongen over alle menschen, aenghesien sy alle ghesondight hebben, ende over sulcks den toorn Godts ende verdoemenisse op [Gen. 3:23] haer gheladen, daerom sy van Godt uyt den Paradijse ofte Lusthof ghedreven zijn, om het Aerdrijck te bouwen, met commer haer daerop te geneeren, ende in ’t sweet des aensichts haer broodt te eten, totdat sy weder tot Aerde souden worden, daerse van ghenomen waren: Ende dat sy over sulcks door deselve eenighe Sonde, soo gheheel verre vervallen, afgheweken, en van Godt vervreemt zijn geworden [Ps. 49:8], soodat se noch door haerselven, noch door niemandt haerder nakomelingen, [Openb. 5], noch door Engelen oft Menschen, noch door gheen ander Creatuere in den Hemel noch op Aerden wederom opgheholpen, verlost, ofte met God versoent en konde worden, maer dat se eeuwelijck verloren hadden moeten blyven ligghen, ten ware dat Godt (die hem over sijn schepsel wederom ontfermde) daerin ghesien, ende met sijn Liefde en [Joh. 3:16] Barmherticheydt daertusschen ghekomen ware.

III. Van de wederoprechtinge des menschen

Ten derden: Aengaende de Oprechtinghe des eersten mensches ende sijne nakomelinghen, daervan belyden ende ghelooven wy, nietteghenstaende desen haren val, overtredinghe ende zonde, ende hoewel by haer gantsch gheen vermoghen en was, dat Godt daerom noch evenwel haer niet en heeft willen geheelijcken verwerpen, noch eeuwelijck verloren laten blyven, maer dat hy haer wederom tot hem gheroepen, vertroost ende getoont heeft, datter by hem noch middel haerder versoeninghe was, namelijck dat onbevleckte Lam (ofte Sone) [Joh. 1:29] Gods, die daertoe al voor des Werelts beginsel voorsien [1 Petr. 1:19; Gen. 3:15; 1 Joh. 3:8; 1 Joh. 2:1], ende haer noch in den Paradijse sijnde, tot troost, verlossinghe ende salicheydt, soo voor haer en alle hare nakomelinghen belooft en toegheseydt, ja haer door het gheloove van doen aen, als eyghen ghegheven en gheschoncken is, daer alle vroome Oudtvaderen die dese belofte menichmael is vernieuwt, [Hebr. 11:13 en Ps. 39] nae verlanght, ondersocht, ende door het Gheloove van verre teghemoete ghesien [Gal. 4:4], en op de vervullinghe verwacht hebben, dat hy komende, ’t gevallen menschelijcke gheslachte van haere zonden, schult en ongerechtigheydt, wederom verlossen, vrymaecken ende ophelpen soude.

IV. Van de komste Christi in dese werelt

Ten vierden soo ghelooven ende belyden wy voorder: Dat als desen tijdt der beloften, daer alle vroome Oudtvaderen soo seer nae verlangt, en op ghewacht hebben, omghekomen en vervult was, dat doenmaels [Joh. 4:25] desen voorbeloofden Messias, Verlosser en Salichmaecker, van Godt uytgegaen [Joh. 16:28], gesonden ende (na voorsegginghe der Propheten en het getuyghenisse der Evangelisten) in de wereldt, jae in ’t vleesch ghekomen, gheopenbaert [1 Tim. 3:15; Joh. 1:14], ende ’t Woordt selfs Vleesch ende Mensch gheworden is, ende dat hy in de Maghet Maria [Matth. 1:22] (die ondertrouwt was met eenen Man, ghenaemt Joseph, van Davids Huys) is ontfanghen, ende dat sy dien [Luc. 2:7,21] als haren eersten ghebooren Soone tot Bethlehem ghebaert, in doecken gewonden ende in een Kribbe geleyt heeft.

Wy belyden en ghelooven oock: Dat dit deselfde is, wiens uytganck [Mich. 5:1] van aenbegin ende van eeuwigheyt gheweest [Hebr. 7:3] is, sonder begin der daghen of eynde des levens: [Openb. 1:8,18] Die selfs de Α ende Ω, begin ende eynde, de eerste, ende de laetste betuyght wordt te zijn: en dat desen oock deselfde is, en gheen ander, die voorsien, belooft, gesonden ende in de werelt ghekomen is, ende die Godts eenighen, eersten ende eyghen Sone is [Joh. 3:16; Hebr. 1:6; Rom. 8:32 en Joh. 1:30], die voor Johannes de Dooper, voor Abraham, voor de Wereldt, jae Davids Heere [Matth. 22:41] en alder wereldt Godt is, de eerste ghebooren [Col. 1:15] voor al Creatueren, die in de werelt gebracht ende hem een Lichaem [Hebr. 10:5] bereyt is, dat hy selfs overghegheven heeft tot een offer ende gaeve, Godt tot eenen soeten Reuck, jae tot troost, verlossinghe ende salicheydt van alle, en ’t gheheele menschelijcke gheslachte.

Maer aengaende hoe en op wat wyse dit waerdige Lichaem bereyt, ende hoe dat het Woordt Vleesch, ende hy selfs Mensche gheworden is, daeraen vernoeghen wy ons met de verklaringhe [Luc. 1:30,31 en Joh. 20:30,31], die de waerdighe Evangelisten in haere beschryvinghe daervan ghedaen ende naeghelaten hebben, nae dewelcke wy hem met alle Heyligen, belyden ende bekennen te wesen [Matth. 16:16] den Sone van den Levendigen Godt, daer alle onse hope, troost, verlossinghe ende saligheydt in bestaet, ende dat wy deselve oock in niemant anders, mogen noch en behooren te soecken.

Voorder ghelooven ende belyden wy met der Schriftuere: Naedat hy hier zynen loop voleyndt ende het werck, daerom hy ghesonden ende in de werelt ghekomen was, volbracht hadde, dat hy nae de voorsienigheyet Godts [Luc. 22:53], is overgelevert in de handen der ongherechtiger, ende dat hy onder de Rechter Pontio Pilato gheleden heeft [Luc. 23:1], ende dat hy ghekruyst, ghestorven, begraven, ten derden dage [Luc. 24:5,6] wederom van der doodt verresen, ende ten Hemel opghevaren is ende [Luc. 24:50] dat hy sit ter rechter hant Godts der Majesteyt in den hooghsten, en van daer wederom komen sal om te oordeelen de levende ende de doode.

Ende dat alsoo den Sone Godts gestorven is, ende voor allen den doot ghesmaeckt ende sijn dierbare bloedt vergoten heeft: Ende dat hy daerdoor de Slanghe den kop vertreden [Gen. 3:15], de wercken des Duyvels gebroken [1 Joh. 3:8], het hantschrift te niete gedaen [Col. 2:14], ende vergiffenisse der zonden voor ’t gheheele menschelijcke gheslachte verworven heeft [Rom. 5:18]: Ende dat hy also een oorsake der eeuwiger salicheyt geworden is, voor alle denghenen (van Adam aen tot aen ’t eynde des Weereldts), die elckx in zynen tijdt aen hem ghelooven ende gehoorsaem zijn.

V. Van de Wet Christi

Ten vijfden ghelooven ende belyden wy oock: Dat hy voor sijn Hemelvaert sijn nieuwe Testament [Jer. 31:31] opgherecht, inghestelt, ende naedien het een eeuwich Testament zijn ende blyven soude, dat hy ’t selve met zynen dierbaren Bloede bevesticht ende bezeghelt [Hbr. 9:15-17; Matth. 26:27], den zynen ghegheven ende naeghelaten, jae soo hooghe belast ende bevolen heeft, en dat hetselve, noch door Engel [Gal. 1:8; 1 Tim. 6:3], noch door menschen verandert, noch af of toeghedaen en mach worden: ende dat hy datselve, als daer in begrepen zijnde den gheheelen vollen Raedt [Joh. 15:15] en wille zijns Hemelsehen Vaders (voor soo veel ter salicheydt van noode is) door zijn lieve Apostelen, Zeyndboden ende Dienaers, die hy daertoe [Matth. 28:19; Marc. 16:13] beroepen, verkooren ende in alle de wereldt ghesonden heeft, ende onder alle Volcken, Natien ende Tonghen [Luc. 24:45,46], in zynen Naem laeten verkondighen. predicken en ghetuygen boete ende verghevinghe der zonden, ende dat hy dienvolghens daerin alle menschen sonder onderscheydt, voor soo vele alsser den inhoudt van dien door het Gheloove, als ghehoorsame Kinderen, sou den naerkomen, achtervolghen en beleven, voor sijne Kinderen [Rom. 8:17] ende wettighe Erfghenaemen heeft doen verklaeren: Alsoo dat hy van die weerdighe erffenisse der eeuwiger Salicheydt, niemandt gesecludeert noch uytghesloten heeft, anders als alleen die ongheloovighe en onghehoorsame, hertneckighe of onbekeerlijcke menschen, die ’t selve [Hand. 13:46] verachten ende door haer eyghen selfs begane sonden verschuldigen, ende ha er daertoe alsoo des eeuwighen levens onwaerdigh maken.

VI. Van de Boete, ende beteringhe des levens

Ten sesten gelooven ende belyden wy: Naedemael het opset des menschen herte [Gen. 8:21] boos is van der jeught aen, ende derhalven tot alle ongherechticheydt, zonde ende boosheydt gheneghen is, dat over sulcks de eerste Lesse van ’t weerdighe Nieuwe Testament des Soons Godts, is boete en beteringhe des levens [Marc. 1:15; Ezech. 12:1], ende dat daerom de menschen ooren hebben om te hooren, en herten om te verstaen, oprechte vruchten van boete moeten doen, haer leven verbeteren [Marc. 1:15], den Evangelium gelooven, het quade laten, het goede doen, ophouden van onrecht, ende aflaeten van zonden, den ouden Mensche [Col. 3:9 en 10; Efez. 4:21,22] met zyne wercken uyttrecken ende den nieuwen aendoen, die nae Godt geschapen is in oprechter gerechtigheyt ende heyligheyt: Want noch Doopsel, Avondtmael, Ghemeynte, noch eenighe andere uytwendighe Cermonien, sonder Gheloove ende Wedergheboorte, veranderinghe ofte vernieuwinghe des levens, niet en mach helpen om Godt te behagen, ofte om eenighen troost of belofte der Saligheyt van hem te mogen verwerven: Maer men moet met waerachtiger herten [Hebr. 10:21,22], en in volkomen gheloove tot Godt gaen, ende in Jesum Christum [Joh. 7:38] gelooven, gelijck als de Schrift seyt ende van hem ghetuyght, door welcken Gheloove men vergiffenisse der zonden verkrijght, gheheylicht, gerechtveerdicht ende Kinderen Gods, jae sijn Ghesintheydt, Natuere ende Wesen deelachtich wort, als die door dat onverganckelijcke zaedt van boven nieuw uyt Godt, wedergheboren zijn.

VII. Van het H. Doopsel

Ten sevenden, aengaende het Doopsel, daervan belyden ende bekennen wy [Hand. 2:38]: Dat alle Boetveerdighe Gheloovighe, die door ’t Gheloove, Wedergheboorte, ende Vernieuwinghe des Heylighen Gheests met Godt vereenicht ende in den Hemel aengheschreven zijn: Op soodanighen Schriftmatigen belydinghe des Gheloofs ende vernieuwinghe des Levens, nae het bevel Christi, ende Leeringhe, Exempel ende Ghebruyck der Apostelen, behooren in dien hooghweerdigen Name [Matth. 28:20] des Vaders, ende des Soons, ende des Heylighen Gheests, tot begravinghe haerder Sonden met water gedoopt, ende alsoo in de Gemeynschap der Heylighen inghelijft te worden [Matth. 28:20; Rom 6:4; Marc. 16:15; Matth. 3:15; Hand. 2:28; 8:11; 9:18; 10:47; 16:33; Col. 2:11,12], om dan voorts te leeren onderhouden alle, dat den Sone Godts den sijnen gheleert, nagelaten ende bevolen heeft.

VIII. Van de Ghemeynte Christi

Ten achtsten, soo ghelooven ende belyden wy: Een sichtbare Ghemeynte Godts, namelijck, die alsoo als vooren verhaelt, oprechte boete doen [1 Cor. 12], recht ghelooven en recht ghedoopt zijn, met Godt in den Hemel vereenight, ende in de Gemeynschap der Heylighen hier op Aerden recht zijn inghelijft, deselve bekennen wy te wesen dat uytverkoren Gheslachte [1 Petr. 2:5], dat Conincklijcke Priesterdom, het Heylighe Volck, dewelcke betuyght worden Christi Bruydt en Huysvrouwe [Joh. 3:29; Openb. 19:7; Tit. 3:6,7], ja Kinderen ende Erfghenamen des Eeuwighen Levens te zijn, een Hutte, Tabernakel ende Woonstadt Godts in den Gheest [Efez. 2:19,21], ghetimmert op der grondt der Apostelen en Propheten, daervan Christus selfs den Hoecksteen [Matth. 16:18] (waerop sijn Vergaderinge gesticht is) wordt betuyght te wesen. Dese Gemeynte des Levendighen Godts, die hy [1 Petr. 1:18,19] door sijn eygen dierbare Bloedt verworven, ghekocht ende verlost heeft, ende daer hy volghens sijn Belofte [Matth. 28:20], tot troost en bescherminghe alle daghe tot der Wereldt eynde, by zijn ende blyven, jae onder woonen ende [2 Cor. 6:16] wandelen sal, ende haer bewaren dat gheen stroomen noch plasregenen [Matth. 7:25; 16:18], jae selfs de Poorten der Hellen, haer niet en sullen beweghen of overweldighen: Deselve mach men bekennen aen het Schriftmaetich Gheloove, Leere, Liefde, en Godtsalighe wandelinge: alsoock aen de vruchtbare Belevinghe, Ghebruyck ende Onderhoudinghe van de ware Ordinantien Christi, dewelcke hy den synen soo hooghe belast ende bevolen heeft.

IX. Van de verkiesinge en diensten der Leeraren, Diakonen, en Dienaressen, in de Gemeynte

Ten neghenden, aengaende de Diensten ende Verkiesinghe in der Ghemeynte, daervan ghelooven ende belyden wy: Alsoo de Gemeynte sonder Dienst en Ordinantie, in wasdom niet en kan bestaan, noch in bouwinghe blyven, dat over sulcks de Heere Christus selfs (als een huysvader in sijn Huys) [Efez. 4:10-12] sijn Diensten ende Ordinantien inghestelt, gheordineert, belast en bevolen heeft, hoe een yeghelijck daerin wandelen, sijn werck en beroepinghe waernemen ende doen sal nae behooren, ghelyckhy selve [1 Petr. 2:29] als den ghetrouwen grooten Oversten Herder, ende Bisschop onser Zielen, daerom gesonden ende in de Wereldt ghekomen is: Niet [Matth. 12:19] om te quetsen, te breecken, oft om de Zielen der menschen te verderven [Matth. 18:11]: maer om te heelen ende te ghenesen, het verlooren te soecken, den thuyn [Efez. 2:13] ende middelwandt af te breecken, om van twee, een te maecken, ende alsoo uyt Joden, Heydenen en alle Geslachten [Gal. 3:28] een Kudde tot eene ghemeynschap in synen Name te versamelen, daer hy selve (opdat niemant dwalende of verloren soude gaen) sijn Leven voor ghelaten, ende haer ter [Joh. 10:9, 11:15] Saligheydt alsoo ghedient, vry ghemaeckt ende verlost heeft, (Merckt:) daer se van niemandt anders in gheholpen of ghedient en konden worden. [Ps. 49:8]

Ende dat hy bovendien, deselve syne Ghemeynte voor sijn afscheydt, oock met ghetrouwe Dienaren [Efez. 4:11; Luc. 10:1], Apostelen, Evangelisten, Herders ende Leeraers (die hy met bidden ende smeecken, door de Heyligen Gheest [Luc. 6:12,13] verkoren had de) beset heeft gelaten, opdatse de Ghemeynte regeren, sijn Kudde [Joh. 2:15] weyden, daerover waecken, voorstaen ende versorghen, jae in alles doen sou den gelijck hy haer voorghegaen, gheleert, ghedaen ende haer belast heeft [Matth. 28:20], te leeren onderhouden al dat hy haer bevolen hadde.

Dat oock desgelijcks d’Apostelen daernae, als ghetrouwe Navolghers Christi [1 Tim. 3:1], ende Voorgangers der Gemeynte, hierin neerstich gheweest zijn, om met bidden ende smeecken [Hand. 1:23,24] tot Godt, door verkiesinge der broederen, alle Steden, Plaetsen of Ghemeynten [Tit. 1:5], met Bisschoppen, Herders ende Voorganghers te versorghen, ende soodaenighe Persoonen daertoe te ordineren [1 Tim. 4:16], die acht op haerselven, op de Leeringhe ende Kudde mochten hebben, die ghesondt [Tit. 2:1,2] in ’t Gheloove, vroom van Leven ende Wandel [1 Tim. 3:7], ende die soowel buyten als binnen der Ghemeynte, van eenen goeden Loff ende Gheruchte souden zijn, opdat sy een Exempel, Licht, ende Voorbeeldt in alderley Godtsaligheydt ende goede wercken mochten wesen, en des Heeren Ordinantien, Doopsel en Avondtmael waerdelyck bedienen, ende dat se oock alderweghen (daer sy te bekomen souden zyn) ghetrouwe Menschen, bequaem om andere te leeren [2 Tim. 2:2], tot Outsten souden bestellen, deselve [1 Tim. 4:14; 5:2] met handtoplegginge in den Naem des Heeren bevestighen. ende alle noodtsaeckelijckheyt der Gemeynte voorder versorghen naer vermoghen, opdatse als ghetrouwe Knechten, haers Heeren pondt wel regeeren [Luc. 19:13], winninghe daermede doen, ende dienvolghens haerselven mochten behouden ende die haer hooren.

Ende datse oock neerstich waernemen souden, sonderlinghe elck onder den zynen, daer hy [Hand. 6:3-6] opsicht over heeft, dat alle plaetsen met Diakendienaren (om acht ende opsicht over den Armen te houden) wel voorsien ende versorght moghen worden, die de Handtreyckinghe en Aelmoessen ontfanghen, ende wederom aen den armen Heylighen, die noodtdruftich zyn, ghetrouwelyck mogen uytdeylen, met alle eerbaerheydt naer behooren. Ende dat men oock Eerbare oude Weduwen [1 Tim. 5:9], tot Dienaressen ordineren ende verkiesen soude, om neffens de Diaken dienaren de arme, swacke, krancke, bedroefde, ende nootdruftighe Mensehen [Rom. 16:1; Jac. 1:27], alsoock Weduwen en Weesen te besoecken, te vertroosten en te versorghen, ende voorts de noodtsaeckelijckheydt der Ghemeynte te helpen waernemen na alle haer vermoghen. Ende wat noch voorder den Diakendienaren aengaet, dat deselve bysonder wanneer die bequaem, ende van der Ghemeynte daertoe verkoren ende verordineert worden (tot behulp ende verlichtinghe der Outsten), de Ghemeynte oock wel mogen vermanen, ende mede in ’t Woordt ende Leerlinghe arbeyden, om yeghelyck alsoo den anderen uyt Liefde te dienen, metter gave die hy van den Heere heeft ontfanghen: Opdat door ghemeynen dienst, ende handtreyckinghe van yder Lidt, elck in zijnder mate, het Lichaem Christi gebetert, ende des Heeren Wijnstock ende Gemeynte in wasdom, toeneminghe ende bouwinge magh blyven na behooren.

X. Van het H. Avondtmael

Ten tienden, soo bekennen ende onderhouden wy mede een Broodtbreeckinghe ofte Avondtmael, ghelyck als de Heere Christus Jesus [Matth. 26:25; Marc. 14:22; Hand. 2:42; 1 Cor. 10:6; 1 Cor. 11:22] voor sijn Lyden sulcks met Broodt ende Wijn inghesteldt, ende oock met sijn Apostelen selfs ghebruyckt en ghegheten, ende haer tot zijnder gedachtenisse te onderhouden, bevolen heeft, ende ghelyck sy dienvolghens sulcks oock in der Ghemeynte gheleert, beleeft, ende den Gheloovighen belast ende bevolen hebben te onderhouden, tot ghedachtenisse van des Heeren Doot, Lyden en sterven, ende dat sijn weerdige Lichaem voor ons, ende het gheheele menschelijcke gheslachte ghebroocken, en sijn dierbaar Bloedt vergoten is: alsoock mede daer beneffens de vrucht van dien, namelijck de Verlossinghe ende eeuwighe Saligheydt, dewelcke hy daerdoor verworven, ende aen ons sondighe menschen soodanighen liefde bewesen heeft: Waerdoor wy ten hooghsten vermaendt worden malkanderen ende onsen naesten wederom lief te hebben, vergeven en quijtschelden, ghelyck hy ons ghedaen heeft, ende oock te ghedencken, te onderhouden [Hand. 2:46] ende te beleven de Eenigheydt ende Ghemeynschap, die wy met Godt, ende onder malkanderen sijn hebbende, dewelcke ende also ons deselve, by sulck breken des broots, aengewesen en beteyckent wordt.

XI. Van de Voetwaschinge der Heyligen

Ten elfden bekennen ende belyden wy oock: Een Voetwasschinghe der Heylighen, ghelyck de Heere Christus sulcks niet alleen ingestelt, [Joh. 13:4-17; 1 Tim. 5:10; Gen. 18:4; Gen. 19:2] belast ende bevolen, maer oock selfs syne Apostelen (hoewel hy haer Heere en Meester was) de voeten ghewasschen heeft, ende daermede een Exempel [Exempel: Gen. 8:4; 19:2] ghegheven, dat sy van gelijcke malkanderen oock de Voeten wasschen ende alsoo doen souden, gelijck als hy haer ghedaen had de, datwelck sy oock dienvolghende, den Gheloovighen om te onderhouden voortgheleert hebben, alles tot een teycken van ware vernederinge, als oock voornamelick om by dese Voetwasschinghe te ghedencken de rechte wasschinghe, daer wy door sijn dierbare Bloedt mede ghewasschen ende na der zielen ghereynight zijn.

XII. Van den Echten ofte Houwelijcken staet

Ten twaelfden, soo bekennen ende belyden wy in der Ghemeynte Godts: Eenen eerlijcken Houwelijcken staet [Gen. 1:26], van twee vrye gheloovighe Persoonen, achtervolghende, ende als Godt aenvanckelijck deselve in den Paradijse geordineert [Gen. 2:22], en de met Adam ende Eva selfs inghestelt heeft. Ende ghelyck de Heere Christus alle misbruyck des Huwelijcks, middelertijdt inghekomen zijnde, wechghenomen [Matth. 19:4], afgheleert, ende alles wederom op de eerste Ordeninge ghewesen ende daerby gelaten heeft, in welcker voegen den Apostel Paulus [1 Cor. 7] het Houwelijck oock in der Ghemeynte gheleert, toeghelaten, ende een yeghelijck vry ghestelt heeft, om na de eerste Ordeninghe in den Heere te moghen trouwen, aen wie ende welcke men daertoe kan verwilligen: met welcke woorden [1 Cor. 9:5] (in den Heere) na onse meyninghe [Gen. 24] behoort verstaen te worden, dat, ghelyck als de Oudtvaders, aen haer Maeghschap [Gen. 28], oft Gheslachte moesten houwelijcken: dat oock in ghelijcker mate de Gheloovighe des Nieuwen Testaments gheen andere Vryheydt vergunt oft toeghelaten is, als om alleen onder dat uytverkoren Gheslachte, en geestelijcke Maeghschap Christi te moghen trouwen, Namelijck aen denghenen (en gheen andere) die eerst en alvooren metter Ghemeynte als een herte ende ziele vereenight zijn, een Doopsel ontfanghen hebben, ende in eenderley Ghemeynschap, Gheloove, Leere en Belevinghe staen, aleer sy door den Houwelijcken staet haer met malkander moghen vereenigen: De soodanighe (ghelyck verhaelt is), die worden dan na de eerste Ordeninghe van Godt in sijn Ghemeynte tesamen ghevoeght [1 Cor. 7:39], ende dat is alsdan in den Heere trouwen.

XIII. Van het Ampt der wereltlijcke Overheydt

Ten dertienden, soo gelooven, bekennen ende belijden wy oock: dat God de Macht ende de Overheydt geordineert heeft, ende gestelt tot straffinge [Rom. 13:1-7] over de quade, ende bescherminge der goede, en voorder om de werelt te regeren, Landen en Steden, alsmede hare Ondersaten in goede Ordinantien ende Policien te onderhouden; en dat wy over sulcx deselve niet en moghen verachten [Tit. 3:1], noch lasteren of wederstaen, maer dat wy haer moeten als een Dienaeresse Gods erkennen [1 Petr. 2:17], eeren, onderdanich ende gehoorsaem, ja tot alle goede wercken bereyt zijn, bysonder in ’t ghene niet tegen Gods Wet, Wille en Gebodt is strydende; ende haer oock ghetrouwelijck Tol, Excijns en Schattinghe te betalen [Matth. 22:21], en gheven dat haer toebehoort, ghelyck den Sone Gods gheleert, oock selfs ghedaen, ende den sijnen belast [Matth. 17:27] en bevolen heeft oock alsoo te doen: Dat wy oock bovendien, den Heere voor haer ende hare Wels tandt, ende des Landts beste [1 Tim. 2:1,2] ghestadich en ernstelijck moeten bidden, opdat wy onder hare Bescherminghe moghen woonen, ons gheneeren en een stil, gherust leven leyden met alder Godsalicheydt ende eerlijckheydt, Ende voorts, dat de Heere alle Weldaedt, Vryheydt ende Gunst, dewelcke wy hieronder hare Loffelijcke Regieringhe ghenieten, haerlieden hier, ende naemaels in der eeuwicheydt wil loon en en vergelden.

XIV. Van de Wederwraecke

Ten veerthienden, aengaende de Wraecke, om de Vyanden met den Sweerde te wederstaen: Wy ghelooven ende belyden, dat de Heere Christus [Matth. 5:39,44] sijn Discipulen ende Naevolghers, alle wraecke ende wederwraecke verboden, ende afgheleert heeft, ende belast [Rom. 12:14] ende bevolen niemandt quaet met quaet, noch vloeckinge met vloeckinge te verghelden [1 Petr. 3:9], maer het Sweerde in de scheede te steken oft, als Propheten [Jes. 2:4; Mich. 4:3; Zach. 9:8,9] voorseydt hebben, Ploeghysers daervan te maecken: Waeruyt wij verstaen, dat over sulcks, en achtervolghende sijn Exempel, Leven en Leeringhe, wy niemandt lyden, leedt of verdriet aen mogen doen, maer alle menschen haer hoochste Welvaert ende Saligheydt behooren te soecken, ende oock als ’t den noot vereyscht om des Heeren wille te vluchten, van d’eene stadt of landt in d’ander, en beroovinghe der goederen te lyden, maer niemant lyden aen te doen [Matth. 5:39], geslagen wordende, liever d’ander wange oock te bieden, als hemselven te wreken of wederom te slaen, en dat wy daerenboven oock voor onse vyanden [Rom. 12:20] moeten bidden, en wanneer sy hongerich oft dorstich zijn, haer laven ende spysen, om haer alsoo met weldoen te overtuyghen, ende alle onwetenheydt te verwinnen, eyndelijck dat wy moeten goet doen [2 Cor. 4:2], ende ons wel bewysen tegen allen Conscientien der menschen, ende na de Wet Christi [Matth. 7:12], niemant yet anders moghen doen, als wy wilden dat ons geschiede.

XV. Van het Eedtsweeren

Ten vijfthienden, aengaende het Eedtsweeren, daervan ghelooven ende belyden wy: Dat de Heere Christus hetselve mede den sijnen afgheleert ende verboden heeft [Matth. 5:34,35], om in geenderley wijse niet te moghen sweeren, maer dat [Jac. 5:12] Jae, Jae, ende Neen, Neen moet wesen: Waeruyt wy verstaen, dat ons alle hooghe ende leeghe Eeden verboden zijn, maer dat wy in plaetse van dien alle onse beloften, toesegginghen ende verbintenissen, jae oock alle onse verklaringhen ofte ghetuyghenissen van eenighe saecken, alleen met onse woort Jae, in ’t ghene dat Jae is, ende [2 Cor. 1:17] Neen in ’t ghene dat Neen is moeten bevestigen, mits dat wy ’t selve altoos ende in alderley saecken neffens een yeghelijck soo ghetrouwelijck moeten standt doen, onderhouden, achtervolghen ende naekomen, alsof wy sulckx met hooghe Eeden bevesticht ende gheswooren hadden, ende wanneer wy ’t selve also doen, so vertrouwen wy niet, dat yemant, jae d’Overheydt selfs met reden oorsaecke sal hebben, om ons in ’t ghemoedt en conscientie hoogher te beswaren.

XVI. Van den Kerckelijcken Ban

Ten sesthienden soo ghelooven, belyden ende bekennen wy oock eenen Ban, Afsonderinge ende Christelijcke Straffe in der Ghemeynte, tot beteringhe ende niet tot verdervinghe, om daerdoor alsoo het reyne van het onreyne te onderscheyden: Namelijck, wanneer yemandt naedat hy verlicht, de kennis se der waerheydt aenghenomen, ende in de ghemeynschap der Heylighen inghelijft is [Jes. 59:2], ende daernae wederom, hetzy moetwillich, oft uyt vermetenheydt teghen Godt, ofte anderssins totter doodt komt te sondighen [1 Cor. 5:5,12; Tim. 5:20], ende in soodanighe onvruchtbaere wercken der duysternisse vervalt, daerdoor hy van Godt ghescheyden ende hem het Rijcke Godts afgheseydt wordt, dat dieselve dan, naedattet werck openbaer ende der Ghemeynte ghenoegh bekent is, niet en mach blyven in de Vergaderinghe der Rechtvaerdighen, maer dat deselve als een ergerlijck Lidt ende openbare Sondaer behoort, ende moet afgesondert [1 Tim. 5:20; 1 Cor. 5:6], wechghedaen, voor alleen ghestraft, en als Suerdeegh uytgevaeght worden [2 Cor. 10:8; 13:10], ende dat tot sijnder beteringhe, tot een exempel ende vreese van andere, ende tot reynhoudinghe der Ghemeynte, om deselve van sulcke schandtvlecken te suyveren, ende opdat by ghebreecke van dien, den Name des Heeren daerdoor niet gelastert, de Ghemeynte onteert, noch die buyten sijn, gheen aenstoot of erghernisse gegheven mochte worden, eyndelijck opdat een Sondaer metter weereldt niet verdoemt, maer in sijn ghemoedt overtuyght ende wederom tot berouw, boete ende beteringhe beweeght mochte worden.

Wat nu voorder aengaet de Broederlijcke Straffe ofte Aenspraecke, alsoock om den dooienden te onderwijsen [Jac. 5:19], daerin behoordt oock alle naersticheydt gedaen, en sorghe ghedraghen te worden, om deselve waer te nemen, ende met alle sachtmoedigheydt ten besten te vermaenen, tot haerder beteringhe [Tit. 3:10], ende de hertneckighe die onbekeerlijck blyven, te straffen, nae behooren: Somma, dat [1 Cor 5:1] de Ghemeynte moet van haer wechdoen die daer quaedt is, (hetsy in Leere of Leven) en niemandt anders.

XVII. Van de Mydinge der Afghesonderden

Ten seventhienden aengaende de Ontreckinghe oft Mydinghe der afghesonderde, daervan ghelooven ende belyden wy: dat soo wanneer yemandt, hetzy door sijn quade leven, of verkeerde leeringhe, soo verre komt te vervallen, dat hy van Godt afghescheyden, ende dienvolghens oock van der Ghemeynte recht afghesondert ende ghestraft is, dat dieselve dan oock behoort ende volgens de Leere Christi, ende sijnder Apostelen, moet sonder onderscheydt, van alle Medeghenooten ende Lidtmaten der Ghemeynte (bysonder van deghene die sulckx bekent is) hetsij in Eten of Drincken, ende andere dierghelijcke [1 Cor. 5:9-11] Ghemeynschap, gheschuwt ende ghemijdt worden, ende dat men daermede niet te doen mach hebben [2 Thess. 3:14; Tit. 3:10]: opdat men door haere conversatie niet besmet, noch hare Sonden niet deelachtigh en worde, maer dat den Sondaer beschaemt, in sijn ghemoedt gheraeckt, ende in de Conscientie, tot zijnder beteringhe, overtuyght worden mochte, datter nochtans soo wel in der Mydinghe als in de Straffinghe, soodanighen mate ende Christelijcke bescheydenheyt behoort ghebruyckt te worden, dat deselve niet tot verdervinghe, maer den Sondaer tot beteringhe magh dienen: want deselve nootdruftich, hongerich, dorstich, naeckt, kranck, ofte in eenich ander onghemack zijnde, soo zijn wy schuldich (de noodt vereysschende, volghens de Liefde ende oock nae de Leere Christi en sijnder Apostelen) haerlieden noch evenwel hulpe en bystant te bewysen, anders soude de Mydinghe in sulcken ghevalle, meer tot verdervinghe als tot beteringhe dienen; Over sulckx en moet men haer niet houden als Vyanden, maer de selve [2 Thess. 3:14] vermanen als een Broeder, om daerdoor tot kennisse, berouw ende leetwesen van hare sonden te brenghen: opdat sy haer met Godt ende sijn Ghemeynte wederom versoenen, en dienvolgens weder in de Ghemeynte ontfanghen ende aenghenomen moghen worden, ende dat de Liefde aen haer den voortganck magh hebben naer behooren.

XVIII. Van de Verrijsenisse der Dooden ende het laetste Oordeel

Ten achtienden ende ten laetsten, aengaende de Verrijsenisse der Dooden [Matth. 22:30,31], daervan belyden wy metten monde, ende ghelooven sulcks oock metter herten nae der Schriftuere [Dan. 12:12; Job 19:26,27; Matth. 25:31; Joh. 5:28; 2 Cor. 5:10; 1 Cor. 15; Openb. 12:4; 1 Thess. 4:13], dat door de onbegrijpelicke kracht Godts ten Jonghsten daghe, alle Menschen die ghestorven ende ontslapen sullen zijn, alsdan wederom opgheweckt, levendich ghemaeckt worden, ende verrijsen sullen, ende dat deselve met denghenen die dan noch in ’t leven overghebleven sullen zijn, ende in een ooghenblick, ter tijdt der laetster Basuyne verandert worden, tesamen voor den Rechterstoel Christi ghestelt, de goede en quade vaneen ghescheyden sullen worden, ende dat een yeghelijck dan in zijn eyghen lichaem ontfanghen sal naedat hy ghedaen heeft, hetzy goet ofte quaedt, ende dat de goede of vrome als de gebenedijde, alsdan met Christo opghenomen sullen worden, ende in ’t eeuwighe leven gaen, ende ontfanghen de vreuchde, dewelcke [1 Cor. 2:9] noyt ooghe heeft ghesien, of oore gehoort, noch in gheen Menschenherte en is gekomen, om met Christo te regneren en triumpheren van eeuwichheyt, tot eeuwicheyt, Ende dat daerteghen de quade of onvroome, als vermaledijde, verwesen en verstooten sullen worden, in de donckere duysternisse, jae eeuwighe Helsche pijne, daer haeren worm niet sterven [Marc. 9:44] noch haer vyer niet uytgebluscht sal worden, en daer sy (nae luydt der heyligher Schrift) gheen hope, troost, noch verlossinghe [Openb. 14:11] te verwachten sullen hebben in der eeuwicheydt: De Heer wil ons door sijn ghenaede, altesamen weerdich en bequam maken, dat sulckx onser gheen en mach overkomen, maer dat wy ons selven alsoo moghen waernemen en beneerstighen, om dan in dien tijdt voor hem bevonden te moghen worden onbevleckt ende onstraffelijck in den Vrede. Amen.

Soo zijn dit nu als voren in ’t korte verhaelt is, de principale Articulen onses alghemeynen Christelijcken Gheloofs, ghelijck wy deselve alsoo in onser Ghemeynte ende onder den onsen doorgaens leeren, en beleven, ’t welck naer onse ghevoelen, het eenighe oprechte Christelijcke Gheloove is, dat de Apostelen in haeren tijdt ghelooft ende gheleert, jae ’t selve met haer leven betuyght, met ha eren doodt bevestight, en oock eenighe met haer bloedt bezeghelt hebben, daer wy neffens haer en alle vrome, nae onse zwackheydt, oock gheerne in souden blyven, leven en sterven, om met deselve door des Heeren ghenade, namaels de Salicheydt te moghen verwerven.

Ende is besloten, dat twee gelijckluydende, en by ons gheonderteyckende, als principale van desen, sullen blyven berusten, d’eene alhier tot Dordrecht, en d’ander tot Amsterdam, ende dat deselve by alle de ondergeschreven Oudtsten, die nu hier vergadert zijn, sullen uytghecopieert ende Copye met haer genomen worden, soo om deselve yeghelijck in hare plaetse te vertoonen, alsoock om Copye van dien voorder te bestellen aen de Ghemeynte, yeghelijck onder zijn bedieninghe behoorende.

Ende naedien seer lieve ende beminde Medehulpers, Broeders en Susters, en alle Medegenooten in Christo, wy vertrouwen, dat wy uyt dese korte Schriftelijcke vertooninghe, wel verstaen en begrypen sult, onses werckx ende arbeyts, aengaende deser sake in der Liefden ghedaen ende gheschiedt. Over sulcks soo versoecken ende bidden wy ootmoedelijck en vriendelijck aen U.L. dat ghy van ons onwaerdich doch alles ten goeden wilt afnemen, ’t selve in der Liefden wilt naevolghen, ende sulckx u aenghenaem ende gevallich, tot uwen hoogsten Vrede ende beteringhe onder malkanderen laeten dienen: Opdat alsoo Godt des Vreeds met U.L. en ons tesamen, volghens zijn belofte, sijn en blyven, ende het goede begonnen werck zynen voortganck hebben, ende tot des Heeren prijs, wasdom ende bouwinghe sijnder Ghemeynte dienen mach. Daertoe en voorts tot alles wat ons ten selven eynde, of andersins noodich en voor hem behaghelijck is, wil ons en U.L. de goede ghenadige barmhertige God helpen zynen ghenaedighen zeghen verleenen, stercken, bekrachtighen ende altesamen waerdigh en bequaem maken. Amen.

Versoecken, bidden ende begheeren oock gantsch vriendelijck aen alle, ende op een yeghelijck in ’t bysonder, die dese onse voorverhaelde vertooninghe ter handt oft in kennisse soude moghen bekomen, sien, hooren ofte lesen, ende nochtans ’t selve in allen deelen niet en konden toestaen, approberen oft naevolghen, dan in sulcken gevalle, doch immers niet anders als het beste daervan te willen spreken, ende ghedencken datter gheschreven staet: Wie het beste totter saecke spreeckt, (ende alle dinck ten besten uytleght), van dien spreeckt men wederom het beste; ende dat den Soone Godts belast ende bevolen heeft, alle wat ghy wilt dat de menschen u doen, dat doet hen oock, ende sult wel doen.

Tot kennisse, ghetuyghenisse ende volkomen bevestinghe, dat alhier by der Gemeynte, ende by ons buytenmannen, tesamen ende met malkander alles alsoo verhandelt ende geschiedt is, als voren verhaelt staet: Soo hebben wy ondergeschreven Oudtsten, Dienaren ende Broederen sulckx uyt den name vanwegen en door begheerte, van dese onse als nu vereenichde Ghemeynte alhier, alsoock soo voor onsselven, en vanwegen elcx onse Gemeynte, hetselve als onse openbare en generale Broederlijcke Vereeninge, Bevredinge en Verdragh met onse eyghen handen onderschreven en onderteyckent.

Gebruyckt dit ten goeden, ende zijt hiermede Godt Almachtich in syne ghenadighe bewaeringhe tot saligheydt bevolen, en van ons altesamen ende van der Ghemeynte alhier hertelijck ghegroet met des Heeren eeuwighen Vrede. Amen.

Aldus ghedaen ende gheeyndight binnen onse vereenichde Ghemeynte alhier, in der Stadt Dordrecht, op den 21. April A°. 1632. stylo novo.

Vaert wel.